इतिहासात 5 सप्टेंबर — महाराष्ट्राशी संबंधित घटना | September 5 in History — Events related to Maharashtra
इतिहासात 5 सप्टेंबर — महाराष्ट्राशी संबंधित घटना | September 5 in History — Events related to Maharashtra
सैबाई भोसले यांचा मृत्यू
5 सप्टेंबर 1659 रोजी महाराज छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या पहिल्या पत्नीकडील सैबाई भोसले यांचा राजगड किल्ल्यावर निधन झालं. ते फक्त वयाच्या 25 व्या वर्षीच ख्रिस्तपूर्वी काळात झाले. सैबाई भोसले ह्या छत्रपती संभाजी महाराजांच्या जन्मदात्या होत्या आणि त्यांची मृत्यूची घटना मराठा साम्राज्याच्या संवेदनशील आणि दुःखद काळातील एक महत्त्वाची घटना मानली जाते.Wikipedia
उदा. इतर उल्लेखनीय “आजच्या दिवशी” घटना
-
भारतीय इतिहासात 5 सप्टेंबर 1918 रोजी रतनजी जमशेटजी टाटा (उद्योगपती आणि समाज सुधारक) यांचा मृत्यू झाला होता.
-
5 सप्टेंबर 1957 रोजी भारताच्या राज्यसभेत 'वेल्थ टॅक्स' विधेयक मंजूर झाले.
-
5 सप्टेंबर 1962 रोजी डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन यांचा जन्मदिवस "शिक्षक दिन" म्हणून घोषित केला गेला.indianage.com
सारांश — 5 सप्टेंबरची महत्त्वाची घटना:
| तारिख | घटना | संक्षिप्त माहिती |
|---|---|---|
| 5 सप्टेंबर 1659 | सैबाई भोसले यांचा मृत्यू | छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या पहिल्या पत्नीक जागतिक निधन (वय 25) |
| 5 सप्टेंबर 1918 | रतनजी जमशेटजी टाटा यांचा मृत्यू | प्रेरणादायी उद्योगपती व समाज सुधारक |
| 5 सप्टेंबर 1957 | वेल्थ टॅक्स बिल | राज्यसभेत संपन्न |
| 5 सप्टेंबर 1962 | शिक्षक दिन सुरू | डॉ. स. राधाकृष्णनांच्या जन्मदिवसानिमित्त |
-----------------------
⭐ सैबाई भोसले — संपूर्ण माहिती
परिचय
-
पूर्ण नाव : सईबाई निंबालकर भोसले
-
जन्म : अंदाजे १६३३ (निंबाळकर घराणे, फतेंपुर, पुणे जिल्हा)
-
मृत्यू : ५ सप्टेंबर १६५९, राजगड किल्ला
-
पती : छत्रपती शिवाजी महाराज
-
अपत्ये :
-
संभाजी महाराज (छत्रपती)
-
राणूबाई भोसले
-
साखूबाई निंबाळकर
-
आषादीबाई हणमंतराव मोहाइट
-
कौटुंबिक पार्श्वभूमी
-
सईबाई निंबालकर या मोरोपंत निंबालकर (देशमुख, फतेंपुर) यांच्या कन्या होत्या.
-
त्यांचे मामे घर जाधवराव घराण्यात होते.
-
सईबाई यांचे विवाह छत्रपती शिवाजी महाराजांशी १६४० मध्ये लाडकीच्या वेळी (वय ७ वर्षे) झाला.
स्वभाव आणि स्थान
-
सईबाई अतिशय सौम्य, धार्मिक आणि समजूतदार होत्या.
-
त्यांना महाराजांमध्ये प्रचंड विश्वास आणि प्रेम मिळाले होते.
-
राजदरबारात त्यांचा स्वभाव शांत, प्रेमळ व कर्तृत्ववान असल्याने त्या सर्वांच्या मनात होत्या.
-
शिवाजी महाराजांवर सईबाईंचा प्रभाव प्रचंड होता.
महत्व
-
सईबाई या शिवाजी महाराजांच्या पहिल्या आणि सर्वात जिवलग पत्नी मानल्या जात.
-
महाराजांच्या जीवनात संघर्षाचे अनेक प्रसंग आले, पण त्या नेहमी त्यांच्यासोबत उभ्या राहिल्या.
-
संभाजी महाराज हे सईबाईंचेच अपत्य असल्याने त्यांचा राजघराण्यावर थेट वारसा होता.
मृत्यू
-
सईबाईंचे निधन ५ सप्टेंबर १६५९ रोजी राजगड किल्ल्यावर झाले.
-
त्यावेळी छत्रपती शिवाजी महाराज अफझलखानाशी लढाईच्या मोहिमेवर होते.
-
त्या केवळ २५ वर्षांच्या होत्या.
-
सईबाईंच्या मृत्यूने शिवाजी महाराज अतिशय दुःखी झाले होते.
सईबाईंचा वारसा
-
सईबाईंच्या मृत्यूमुळे मराठा साम्राज्यातील घराण्याच्या वारसाचा (संभाजी महाराजांचा) जन्मदाता संबंध महत्वाचा ठरला.
-
त्यांचा शांत, संयमी आणि साधेपणाचा स्वभाव आजही मराठा इतिहासात आदर्श मानला जातो.
सारांश
सईबाई निंबालकर या छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या पहिल्या व अत्यंत जिवलग पत्नी होत्या. त्यांचा प्रभाव, त्यांचे ममत्व आणि त्यांच्या मृत्यूचा परिणाम शिवाजी महाराजांच्या जीवनावर आणि मराठा साम्राज्यावर खोलवर उमटला.
-----------------------
⭐ रतनजी जमशेटजी टाटा — संपूर्ण माहिती
परिचय
-
पूर्ण नाव : रतनजी जमशेटजी टाटा (Ratanji Jamshedji Tata)
-
जन्म : १८५६, बॉम्बे (आताचे मुंबई)
-
मृत्यू : ५ सप्टेंबर १९१८, लंडन
-
ओळख : टाटा समूहातील प्रमुख उद्योगपती, दानशूर, भारतीय कापड उद्योगातील दिग्गज
-
नातेवाईक :
-
टाटा घराण्याचे संस्थापक जमशेटजी टाटा यांचे धाकटे पुत्र
-
दोराबजी टाटा यांचे भाऊ
-
शिक्षण
-
रतनजी टाटा यांनी आपले प्राथमिक शिक्षण मुंबईत घेतले.
-
पुढील शिक्षणासाठी ते इंग्लंडला गेले.
-
तिथे त्यांनी व्यवस्थापन, व्यवसाय आणि औद्योगिक क्रांतीचे तत्त्वज्ञान आत्मसात केले.
व्यावसायिक कार्य
-
रतनजी टाटा यांनी आपले मोठे योगदान कापड उद्योगात दिले.
-
त्यांनी मुंबईत अनेक कापड गिरण्या स्थापन केल्या.
-
टाटा समूहाच्या औद्योगिक परंपरेला मजबूत करण्यासाठी त्यांनी कापूस निर्यात व्यवसायात मोलाचे योगदान दिले.
-
मुंबईतील टाटा मिल्स हे त्यांचे एक मोठे यश मानले जाते.
सामाजिक योगदान
-
रतनजी टाटा हे समाजहितासाठी कार्य करणारे उद्योगपती होते.
-
त्यांनी कामगार कल्याण, शिक्षण आणि आरोग्य यावर भर दिला.
-
ते परोपकारी होते, आणि अनेक वेळा शैक्षणिक संस्थांना देणग्या दिल्या.
वैयक्तिक जीवन
-
रतनजी टाटा यांचे लग्न सुनतबाई टाटा यांच्याशी झाले.
-
त्यांच्या कुटुंबीयांनी पुढेही टाटा समूहाला भक्कम पाया दिला.
-
तथापि, रतनजी टाटा यांना स्वतःची संतती नव्हती.
महत्वाच्या घटना
-
रतनजी टाटा यांना कापड व्यवसायात अनेक अडचणींना सामोरे जावे लागले.
-
१९१८ मध्ये प्लेग आणि पहिल्या महायुद्धाच्या परिणामामुळे त्यांचे व्यवसाय मोठ्या संकटात आले.
-
५ सप्टेंबर १९१८ रोजी लंडन येथे त्यांचे निधन झाले.
वारसा
-
रतनजी टाटा यांच्या निधनानंतर टाटा समूहाचे नेतृत्व त्यांच्या भावाच्या वंशजांनी आणि टाटा कुटुंबातील इतरांनी पुढे नेले.
-
भारतीय उद्योगजगतामध्ये टाटा घराण्याचा पाया अधिक मजबूत करण्याचे श्रेय त्यांनाही जाते.
-
ते भारतीय उद्योगात विश्वास, गुणवत्ता आणि सामाजिक उत्तरदायित्व यांचे प्रतीक ठरले.
सारांश
रतनजी जमशेटजी टाटा हे भारतीय उद्योगजगतातील एक भक्कम स्तंभ होते. त्यांनी टाटा घराण्याच्या वारशाला उंचीवर नेले आणि कापड उद्योगात मोलाचे योगदान दिले. समाजसेवा, शिक्षण आणि कामगार कल्याण यासाठी त्यांचे कार्य नेहमीच स्मरणात राहील.
-----------------------
💰 वेल्थ टॅक्स बिल — संपूर्ण माहिती
वेल्थ टॅक्स म्हणजे काय?
-
वेल्थ टॅक्स (Wealth Tax) म्हणजे एखाद्या व्यक्ती, हिंदू अविभक्त कुटुंब (HUF) किंवा कंपनीच्या ठराविक संपत्तीवर (Net Wealth) आकारला जाणारा कर.
-
हा कर उत्पन्नावर नसून, मालमत्ता/संपत्तीवर लावला जात असे.
-
यात जमीन, इमारत, गाड्या, दागिने, यॉट्स, विमानं, रोख यांचा समावेश व्हायचा.
-
मूळ उद्देश: श्रीमंत लोकांकडून संपत्तीच्या आधारे कर घेऊन आर्थिक असमानता कमी करणे.
भारतात वेल्थ टॅक्स कधी सुरू झाला?
-
१९५७ मध्ये भारतात Wealth Tax Act, 1957 लागू झाला.
-
तत्कालीन वित्तमंत्री सी. डी. देशमुख यांच्या कार्यकाळात याची संकल्पना आली.
-
या कायद्याअंतर्गत प्रत्येक आर्थिक वर्षाच्या शेवटी व्यक्तीच्या निव्वळ संपत्तीवर कर आकारला जात असे.
वेल्थ टॅक्स बिल, 1957
-
Wealth Tax Bill, 1957 राज्यसभेत ५ सप्टेंबर १९५७ रोजी मंजूर करण्यात आले.
-
या कायद्यानुसार श्रीमंत व्यक्तींना त्यांच्या निव्वळ संपत्तीवर कर भरावा लागायचा.
-
सुरुवातीला हा कर प्रगतीशील करपद्धतीनुसार (progressive taxation) ०.२५% ते २% दराने आकारला गेला.
कराचा लागू क्षेत्र
-
वेल्थ टॅक्स भारतातील:
-
व्यक्ती (Individuals)
-
HUF (हिंदू अविभक्त कुटुंब)
-
कंपन्या यांच्यावर लागू होता.
-
-
परंतु ट्रस्ट, धर्मादाय संस्था, सामाजिक संस्था यांना सूट देण्यात आली होती.
वेल्थ टॅक्समधून सूट असलेली संपत्ती
-
शेअर्स आणि डिबेंचर्स
-
कृषी जमीन
-
व्यावसायिक उद्देशासाठी वापरण्यात येणारी मालमत्ता
-
एक निवासी घर (self-occupied property)
-
सोने-चांदी व दागिने (मर्यादेनुसार काही सूट)
वेल्थ टॅक्स रद्द का करण्यात आला?
-
वेल्थ टॅक्स गोळा करण्याचा खर्च खूप मोठा होता, पण उत्पन्न मात्र कमी होत होते.
-
श्रीमंत लोक विविध पळवाटा (loopholes) वापरून कर टाळत होते.
-
त्यामुळे सरकारला अपेक्षित महसूल मिळत नव्हता.
वेल्थ टॅक्स रद्द (2015)
-
२०१५-१६ च्या केंद्रीय अर्थसंकल्पात वित्तमंत्री अरुण जेटली यांनी वेल्थ टॅक्स रद्द करण्याची घोषणा केली.
-
त्याऐवजी उच्च उत्पन्न कर अधिभार (Income Tax Surcharge) लागू करण्यात आला.
-
रद्द करण्याचे कारण:
-
प्रशासकीय त्रास
-
कमी महसूल (फक्त ₹1,000 कोटींहून कमी)
-
करचुकवेगिरी वाढणे
-
सध्याची परिस्थिती
-
भारतात आता वेल्थ टॅक्स अस्तित्वात नाही.
-
मात्र काही देशांमध्ये (उदा. फ्रान्स, नॉर्वे, स्पेन, स्वित्झर्लंड) अजूनही वेल्थ टॅक्स अस्तित्वात आहे.
-
भारतात सध्या कॅपिटल गेन टॅक्स आणि इनकम टॅक्स हे प्रमुख कर आहेत.
सारांश
-
वेल्थ टॅक्स हा १९५७ मध्ये भारतात सुरू झाला.
-
श्रीमंतांच्या संपत्तीवर लावला जाणारा हा कर ५ सप्टेंबर १९५७ रोजी राज्यसभेत मंजूर झाला.
-
२०१५ मध्ये हा कर रद्द करून त्याऐवजी उच्च उत्पन्न कर अधिभार आणण्यात आला.
-
उद्देश होता — आर्थिक असमानता कमी करणे, पण प्रत्यक्षात महसूल कमी मिळाल्यामुळे तो टिकू शकला नाही.
-----------------------
📚 शिक्षक दिन — संपूर्ण माहिती
प्रस्तावना
भारतामध्ये दरवर्षी ५ सप्टेंबर रोजी "शिक्षक दिन" साजरा केला जातो. हा दिवस भारताचे दुसरे राष्ट्रपती व महान तत्वज्ञानी, विद्वान आणि शिक्षक डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन यांच्या जन्मदिवसानिमित्त पाळला जातो.
डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन यांचा संदर्भ
-
जन्म : ५ सप्टेंबर १८८८, तिरुत्तीनी, आंध्र प्रदेश
-
कार्य : तत्त्वज्ञ, प्राध्यापक, राजनयिक, लेखक
-
पदे :
-
पहिले उपराष्ट्रपती (१९५२ – १९६२)
-
दुसरे राष्ट्रपती (१९६२ – १९६७)
-
-
त्यांचे मत : “शिक्षक हा समाजाचा खरा मार्गदर्शक असतो. जर माझ्या वाढदिवशी विद्यार्थ्यांनी ‘शिक्षक दिन’ साजरा केला, तर तो माझ्यासाठी मोठा सन्मान असेल.”
शिक्षक दिनाची सुरुवात
-
१९६२ मध्ये डॉ. राधाकृष्णन भारताचे राष्ट्रपती झाले.
-
त्यांच्या विद्यार्थ्यांनी व चाहत्यांनी ५ सप्टेंबरला वाढदिवस साजरा करण्याचा विचार मांडला.
-
पण डॉ. राधाकृष्णन यांनी नम्रपणे सांगितले की, “माझा वाढदिवस साजरा करण्याऐवजी जर हा दिवस सर्व शिक्षकांना समर्पित केला, तर तो मला अभिमान वाटेल.”
-
तेव्हापासून भारतात ५ सप्टेंबरला शिक्षक दिन साजरा करण्याची परंपरा सुरू झाली.
महत्व
-
शिक्षक दिनाचा उद्देश :
-
शिक्षकांचे योगदान समाजाला व देशाला अधोरेखित करणे.
-
विद्यार्थ्यांना शिक्षकांविषयी आदर निर्माण करणे.
-
समाजातील गुरू-शिष्य परंपरेचे महत्त्व जपणे.
-
-
"गुरुशिवाय ज्ञान नाही, आणि ज्ञानाशिवाय प्रगती नाही" हे अधोरेखित केले जाते.
साजरीकरण पद्धत
-
शाळा, महाविद्यालये व विद्यापीठांमध्ये विशेष कार्यक्रम आयोजित केले जातात.
-
विद्यार्थी आपल्या शिक्षकांचे आभार मानतात.
-
सांस्कृतिक कार्यक्रम, भाषणे, वादविवाद, निबंध स्पर्धा आयोजित होतात.
-
अनेक शाळांमध्ये विद्यार्थ्यांनी शिक्षकांची भूमिका घेण्याची प्रथा आहे.
आंतरराष्ट्रीय शिक्षक दिन
-
जागतिक शिक्षक दिन (World Teachers' Day) :
-
दिनांक : ५ ऑक्टोबर
-
आयोजक : युनेस्को (UNESCO)
-
उद्देश : शिक्षकांचे हक्क, दर्जा आणि आंतरराष्ट्रीय पातळीवर त्यांचे योगदान ओळखणे.
-
शिक्षक दिनाचे धडे
-
शिक्षक हा केवळ ज्ञान देणारा नसून प्रेरणा व संस्कार देणारा मार्गदर्शक असतो.
-
शिक्षक-विद्यार्थी नाते हे गुरु-शिष्य परंपरेचे मूळ आहे.
-
शिक्षकांचे योगदान राष्ट्रनिर्माणात मौलिक आहे.
सारांश
भारतामध्ये ५ सप्टेंबर हा दिवस डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन यांच्या जन्मदिवसानिमित्त "शिक्षक दिन" म्हणून साजरा केला जातो. या दिवशी शिक्षकांविषयी आदर, कृतज्ञता व्यक्त करून त्यांच्या योगदानाची आठवण केली जाते.
